|
Witamina "D"
Pierwotnie nazwana była witaminą A, od łacińskiego słowa antyrachitic, ponieważ chroniła, oraz leczyła krzywicę i osteoporozę. Istnieją dwie podstawowe
formy witaminy D, różniące się przede wszystkim budową łańcucha bocznego:
- ergokalcyferol (witamina D2), naturalnie występujący w organizmach roślinnych/drożdżach;
- cholekalcyferol (witamina D3), naturalnie występujący w organizmach zwierzęcych.
Witaminy D w organizmie człowieka można zaliczyć do witamin lub prohormonów. Zarówno witamina D2 jak i D3 nie ma aktywności biologicznej i uzyskuje ją
poprzez enzymatyczną hydroksylację przy tych samych atomach węgla ich cząsteczek. U ludzi biologicznie czynną formą witaminy D jest
1α,25-dihydroksywitamina D.
Prowitaminą D2 jest ergosterol, a prowitaminą D3 jest 7-dehydrocholesterol, który jest pochodną cholesterolu. W skórze, przede wszystkim w naskórku (głównie
w keratynocytach warstwy rozrodczej, przez działanie światła słonecznego na 7-dehydrocholesterol w wyniku nieenzymatycznego, fotochemicznego przekształcenia
powstaje najpierw forma prewitaminy D, która pod działaniem energii cieplnej ciała przekształcona zostaje ostatecznie w cholekalcyferol.
Przekształcenie prowitaminy D w prewitaminę zachodzi przez działanie zakresu promieniowania świetlnego długości 290-315 nm, które wchodzi w zakres
promieniowania UV-B.
Nie ma niebezpieczeństwa powstawania toksycznych ilości witaminy D3 w wyniku nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne, ponieważ w takiej sytuacji nadmiar
prewitaminy i witaminy jest przez nie rozkładany.
Nawet ponad 90% dobowego zapotrzebowania na witaminę D może być wyprodukowane w skórze pod wpływem światła słonecznego. Na skórną produkcję witaminy D mają
wpływ: pora roku, zachmurzenie i zanieczyszczenia powietrza, szerokość geograficzna, stosowanie kremów z filtrem, pigmentacji skóry i starzenie się skóry.
Ocenia się, że ok. 80-100% dobowego zapotrzebowania na witaminę D3 pochodzi z biosyntezy w skórze, a tylko w niewielkim stopniu wspomagane jest przez źródła
pokarmowe.
Działania witaminy D:
- Witamina D ma wpływ na metabolizm kości; zwiększa w osteoblaście ekspresję RANKL, a ten z kolei aktywuje RANK w prekursorze osteoklasta, co prowadzi
do powstania dojrzałego osteoklasta, który przez działanie resorpcyjne powoduje uwalnianie wapnia z kośćca kształtowanie się kości i zębów. Niedobór witaminy
D (hipowitaminoza, awitaminoza) u dzieci prowadzi do krzywicy, zaburzenia mineralizacji kości i zmniejszenia masy kostnej, a u dorosłych wywołuje bóle kostne, osteomalację i osteoporozę.
- Witamina D ma korzystny wpływ na system nerwowy i mięśniowy.
Regeneruje neurony, zwiększa masę mięśniową i siłę mięśni. Niedobór witaminy D prowadzi do mialgii i miopatii.
- Witamina D ma działanie immunomodulujące i pośrednio przeciwbakteryjne. Aktywuje geny kodujące peptydy przeciwbakteryjne (o cechach naturalnych
antybiotyków), katelicydynę i β-defensynę 2. Katelicydyna wykazuje aktywność biologiczną przeciw wielu bakteriom, w tym bakteriom gruźlicy, co może
tłumaczyć skuteczność "słonecznej kuracji" zalecanej w XIX wieku w leczeniu tej choroby. Katelicydna produkowana jest przez komórki odpornościowe
przy zetknięciu ze ścianami komórkowymi bakterii, w obecności formy 25D witaminy D. Działanie przeciwzapalne polega na hamowaniu produkcji cytokin.
Cukrzyca - w przypadku tej choroby, badania na dużą skalę pokazały, że suplementacja witaminy D w dzieciństwie zmniejsza ryzyko wystąpienia cukrzycy
typu 1. Inne badania wykazały, że suplementacja tej witaminy u osób z cukrzycą typu 2 poprawia wydzielenie insuliny i tolerancję glukozy.
Witamina D wspomaga komórki szpiku kostnego spełniające funkcje obronne (wspomaganie leczenia chorób autoimmunologicznych).
Przykładowo przy stwardnieniu rozsianym - sezonowe braki witaminy D powodują zaostrzenie objawów choroby wczesną wiosną i złagodzenie jesienią.
Częstsza ekspozycja na światło słoneczne w dzieciństwie obniża ryzyko zachorowania. Wyższy poziom witaminy D we krwi obniża ryzyko zachorowania na
SM wśród białych.
- Witamina D ma działanie antyproliferacyjne i zapobiega powstawaniu komórek nowotworowych, wpływa na apoptozę i angiogenezę.
Obserwuje się odwrotną korelację między ilością ekspozycji na światło słoneczne a występowaniem pewnych typów nowotworów. U zwierząt syntetyczny
analog formy 1,25(OH)2D, EB1089 (nie powoduje on zwiększonego odkładania się wapnia), o 80% zmniejszał wzrost raków głowy, szyi, piersi i gruczołu
krokowego. Dzieje się to przez stymulację genu GAAD45a, hamującego wzrost przy uszkodzeniu DNA. Innymi aktywowanymi genami są geny odpowiedzialne
za dojrzewanie i różnicowanie się komórek.
Według badań przeprowadzonych na 17 tys. osób wyższy poziom witaminy D w surowicy nie wpływa na całkowitą liczbę zgonów z powodu raka. Osoby z
wyższym poziomem mają niższe ryzyko zachorowania na raka jelita grubego i piersi, ale jest to rekompensowane zwiększonym ryzykiem zachorowania na
inne nowotwory. Analiza 18 wyników badań, w których łącznie uczestniczyło 57 tys. ludzi, wykazała że wśród przyjmujący witaminę D, w średniej
dawce 528 j.m., śmiertelność spadła o 7%.
- Witamina D ma działania metaboliczne w wielu tkankach: przytarczyce, jajniki, serce, piersi.
Właściwości chemiczne
Witamina D posiada wspólny dla steroidów rdzeń cyklopentanoperhydrofenatrenowy, lecz różni się tym, że pierścień B uległ rozszczepieniu. Jest
nierozpuszczalna w wodzie a rozpuszczalna w tłuszczach. Odporna na działanie podwyższonej temperatury i nie zmienia się w czasie długotrwałego
przechowywania. Jest również stosunkowo trwała w środowisku zasadowym, natomiast jest wrażliwa na działanie kwasów. Ergokalcyferol ogrzewany powyżej
temperatury 160-190°C przechodzi w biologicznie nieaktywne izomery.
Poziom witaminy D
Przy odpowiednim nasłonecznieniu ilość, która jest wytwarzana w skórze jest na tyle wystarczająca, że nie trzeba czerpać jej dodatkowo ze źródeł
pokarmowych (nie jest więc do końca witaminą). Ilość wytwarzanej witaminy D u ludzi podlega wahaniom sezonowym i zazwyczaj spada im dalej na północ lub
południe teren jest położony. W strefie klimatu umiarkowanego, przez około połowę roku ilość światła słonecznego jest za mała, aby skóra człowieka mogła
sama wytworzyć dostateczną ilość witaminy.
Witamina D krąży w organizmie głównie w postaci 25(OH)D3. Najbardziej aktywną biologicznie formą jest 1,25(OH)2D3, której poziom jest ściśle kontrolowany.
Z tego względu bardziej wiarygodne jest oznaczanie poziomu 25(OH)D3. W umiarkowanym niedoborze witaminy D, a także w trakcie leczenia stężenia 1,25(OH)2D3
mogą być fałszywie wysokie i wprowadzać w błąd, zaś w przypadku przedawkowania pozostawać w normie.
Prawidłowy poziom witaminy D wynosi 20-60 ng/ml (50-150 nM/l), wartości między 8 a 20 ng/ml oznaczają hipowitaminozę, a poniżej 8 ng/ml awitaminozę.
Skutki niedoboru
Przyczynami niedoboru są małe spożycie w połączeniu z małą ekspozycją na słońce (UVB) i różne zaburzenia, w tym rzadko dziedziczne, takie jak zaburzenia
wchłaniania, choroby zakłócające przemianę witaminy D w wątrobie i nerkach w jej aktywne biologicznie metabolity.
Awitaminoza grozi krzywicą u dzieci i młodzieży, rozmiękaniem kości (osteomalacja) i osteoporozą u dorosłych, złamaniami, skrzywieniami i zwyrodnieniami
układu kostnego, zniekształceniami sylwetki, złym funkcjonowaniem układu nerwowego i mięśniowego, zapaleniem spojówek, stanami zapalnymi skóry, osłabieniem
organizmu i zmniejszeniem odporności, pogorszeniem słuchu, osłabieniem i wypadaniem zębów oraz zwiększeniem się ryzyka chorób autoimmunologicznych, zwłaszcza
cukrzycy typu I, choroby Leśniowskiego-Crohna, raka pęcherza moczowego, piersi, jelita grubego, okrężnicy i jajnika. Osoby z chorobą Parkinsona i
stwardnieniem rozsianym mają niższe stężenie witaminy D w surowicy.
Badania z 2005 pokazały, że u 92% zdrowych młodych kobiet (próba 420 dziewcząt) z Europy Środkowej i Północnej, poziom witaminy D jest niski (<20 ng/ml).
Skóra o ciemnej karnacji produkuje witaminę D około sześciu razy wolniej, na skutek pochłaniania promieniowania UV przez melaninę. Powoduje to, że murzyni
mają przeważnie o połowę mniejsze stężenie witaminy D we krwi niż biali. Kremy ochronne redukują jej produkcję o około 98%.
Dzienna dawka witaminy D u osoby o jasnej karnacji, powstaje w trakcie 5-15 minutowej ekspozycji na słońce w godzinach okołopołudniowych. Dorosła kobieta
(o jasnej karnacji) podczas opalania w bikini, wytwarza około 10 000 IU w czasie 15-20 min.
Obecnie trwają badania weryfikujące zalecane dzienne spożycie witaminy D. Prawdopodobnie w wielu krajach będzie koniecznie ich podniesienie nawet 5 krotnie.
Skutki nadmiaru
Nie jest możliwe wywołanie hiperwitaminozy przy zwykłej diecie lub intensywnej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe. Nadmierna ilość promieni UV
rozkłada witaminę D do suprasterolu zapobiegając nadprodukcji. Do przedawkowania witaminy D podawanej doustnie dochodzi rzadko, ponieważ wymaga podawania
przewlekle dużych dawek tej witaminy - ok. 50 tys. j.m. na dobę lub więcej. W niektórych chorobach np. sarkoidozie, gruźlicy czy idiopatycznej hyperkalcemii
o wiele mniejsze dawki niewiele przekraczające dawki terapeutyczne (np. powyżej 1000 j.m. na dobę) mogą już spowodować objawy zatrucia. Poziom witaminy D
przekraczający 200 ng/ml (500 nmoli/L) uważa się za potencjalnie toksyczny prowadzący do hiperkalcemii i hiperfosfatemii. Tolerowalny wyższy poziom
przyjmowania
witaminy D został określony na 2000 j.m.
Występujące objawy są związane z hiperkalcemią - nudności i wymioty, brak apetytu, zaparcia, osłabienie i łatwe męczenie się, nadmierne pragnienie,
wzmożone oddawanie moczu, świąd skóry, bóle głowy. Przy towarzyszącej hiperkalciurii może dochodzić do tworzenia złogów nerkowych (kamica nerkowa), a
także zwapnień (nefrokacynoza), następnie do niewydolności nerek. Złogi wapniowe mogą pojawiać się w tkankach: np. tętnicach, sercu, płucach. U dzieci
można zaobserwować opóźnienia w rozwoju psychomotorycznym.
Pokarmowe źródła witaminy D
Pod wpływem światła słonecznego w drożdżach i roślinach powstaje ergokalcyferol. Cholekacyferol znajduje się w rybach oleistych i ich produktach (tran).
- tran i oleje rybne
- ryby (łosoś, dorsz, tuńczyk, śledź, makrela, sardynki) (ok. 350 IU D3/100 g przyrządzonej ryby)
- wątroba (olej z wątroby dorsza: ok. 1400 IU D3/łyżeczkę)
- jaja (żółtko jaja kurzego: 20 IU D3/szt.)
- grzyby (suszone grzyby shiitake: 1600 IU D2/100 g)
Z tego względu, że zwykle dieta nie zawiera wystarczającej ilości witaminy D niektóre produkty spożywcze są w nią wzbogacane. W USA wzbogaca się np. mleko
i jogurt, płatki śniadaniowe, sok pomarańczowy oraz margarynę. W krajach europejskich są to głównie: margaryna i płatki śniadaniowe.
Dobowe zapotrzebowanie
Ustalenie norm dziennej podaży witaminy D w diecie jest utrudnione, ponieważ jej głównym źródłem (często zapewniającym w 100% zapotrzebowanie), jest
cholekalcyferol powstający w skórze. Normy ustala się w celu prewencji chorób i zachowania pełni zdrowia.
- niemowlęta: norma zalecana 20 µg, poziom bezpieczny 10 µg
- dzieci (1-9 r.ż): 15 µg, poziom bezpieczny 10 µg
- młodzież i osób po 60 r.ż.: 10 µg, poziom bezpieczny 5 µg
FDA zaleca spożywanie 10 µg (400 j.m.) witaminy D na dobę u dzieci powyżej 4 r.ż. i dorosłych (przy diecie zawierającej 2000 kcal). Inna amerykańska
instytucja naukowa zaleca spożywanie na dobę 5 µg w wieku do 51 roku życia, 10
µg w wieku 51-70 i 15 µg powyżej 71 roku życia.
Historia
Do odkrycia doprowadziły badania nad krzywicą, dziecięcą chorobą kośćca, która była szeroko rozpowszechniona w miastach w czasach rewolucji przemysłowej.
Na początku XIX wieku badacze wykryli, że lecznicze działanie u dzieci chorych na krzywicę ma promieniowanie ultrafioletowe i olej z wątroby dorsza.
Kąpiele słoneczne jako metodę leczenia krzywicy opisał w 1822 roku polski lekarz i uczony Jędrzej Śniadecki.
Poprzez naświetlanie ergosterolu, sterolu uzyskanego z drożdży, otrzymano produkt który nazwano witaminą D1, lecz później ustalono, że jest to w
rzeczywistości mieszanina ergokalcyferolu i lumisterolu. W 1931 roku poprzez separację uzyskano z "witaminy D1" ergokalcyferol, czyli witaminę
D2. Sądzono wówczas, że jest ona tożsama z witaminą wytwarzaną w skórze, jednak dalsze badania wykazały, że są to różne związki chemiczne. Dalsze badania
wykazały istnienie prekursora witaminy D w skórze - 7-dehydrocholesterolu oraz doprowadziły w 1936 roku do odkrycia witaminy D3. Dalsze badania, w drugiej
połowie XX wieku, doprowadziły do szczegółowego poznania funkcji i metabolizmu witaminy D.
Preparaty
W ofercie CaliVita dostępny jest wydajny preparat zawierający witaminę "D". Produktem tym są krople
"D-drops liquid vitamin D".
Preparat został zaprojektowany tak, aby jego aplikacja była niezwykle łatwa dla każdego członka rodziny. Płynna forma z dołączonym kroplomierzem
znacznie upraszcza dawkowanie. Za sprawą naturalnych składników (cytrusów)
"D-drops liquid vitamin D"
ma przyjemny, lecz nie dominujący smak. Tak jak inne preparaty CaliVita, nie zawiera cukru, słodzików ani żadnych sztucznych
aromatów czy barwników. Produkt należy przyjmować z posiłkiem zawierającym tłuszcze.
Opakowanie
"D-drops liquid vitamin D"
jest bardzo ekonomiczne, a jedna butelka zawiera 1000 kropli!!
Składniki w 1 kropla (0,03 ml):
Witamina D3 10 g
Dawkowanie
Dawki witaminy D stosowane są ustalane indywidualnie i zależą od konkretnej sytuacji klinicznej. Ze względu na ścisły związek poziomu witaminy D z
poziomem wapnia, przed i w trakcie leczenia należy go monitorować.
Profilaktyka
Doustne:
- dzieci po 4. tygodniu życia niemowlęta donoszone, prawidłowo pielęgnowane, przebywające często na świeżym powietrzu oraz dzieci do 2-3. roku życia - 500 j.m./dobę
- po 4. tygodnia życia u wcześniaków, bliźniąt i niemowląt żyjących w złych warunkach socjalnych 1000 j.m./dobę
- dorośli: 500-1000 j.m./d.
Stężenie wapnia we krwi należy kontrolować co 4-6 tygodnie, następnie co 3-6 miesiące.
Polskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D
[ 2009 r. ]
ANNA DOBRZAŃSKA I ZESPÓŁ EKSPERTÓW
Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie, Klinika Neonatologii, Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka
————————————————
Zespół Ekspertów w składzie:
prof. dr hab. med. Jadwiga Charzewska – kierownik Zakładu Epidemiologii i Norm Żywienia Instytutu Żywności i Żywienia
prof. dr hab. med. Danuta Chlebna-Sokół – Przewodnicząca Sekcji Chorób Metabolicznych Kości Dzieci i Młodzieży przy Polskiej Fundacji Osteoporozy
prof. dr hab. med. Alicja Chybicka – Prezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego
dr med. Justyna Czech-Kowalska – kierownik Oddziału Patologii Noworodka Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”
prof. dr hab. med. Anna Dobrzańska – Konsultant Krajowy w Dziedzinie Pediatrii
prof. dr hab. med. Ewa Helwich – Konsultant Krajowy w Dziedzinie Neonatologii
dr hab. med Jacek R. Imiela – Konsultant Krajowy w Dziedzinie Chorób Wewnętrznych
dr n przyr. Elżbieta Karczmarewicz – kierownik Pracowni Patofizjologii Zakładu Biochemii i Medycyny Doświadczalnej Instytutu „Pomnik-Centrum
Zdrowia Dziecka”
prof. dr hab. med. Janusz B. Książyk – kierownik Kliniki Pediatrii i Żywienia Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”
prof. dr hab. med. Andrzej Lewiński – Konsultant Krajowy w Dziedzinie Endokrynologii
prof. dr hab. med. Roman S. Lorenc – Przewodniczący Wielodyscyplinarnego Forum Osteoporotycznego Sekcji Specjalistycznej Polskiego Towarzystwa
Lekarskiego, Członek Rady Naukowej IOF i ISCD
prof. dr hab. med. Witold Lukas – Konsultant Krajowy w Dziedzinie Medycyny Rodzinnej
prof. dr hab. med. Jacek Łukaszkiewicz – Członek Rady Naukowej Wydziału Farmaceutycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
prof. dr hab. med. Ewa Marcinowska-Suchowierska – kierownik Oddziału Klinicznego Medycyny Rodzinnej i Chorób Wewnętrznych
prof. dr hab. med. Andrzej Milanowski – kierownik Kliniki Pediatrii Instytutu Matki i Dziecka
prof. dr hab. med. Andrzej Milewicz – Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego
dr med. Paweł Płudowski – Członek Zarządu Sekcji Chorób Metabolicznych Kości Dzieci i Młodzieży przy Polskiej Fundacji Osteoporozy, kierownik
Zakładu Biochemii i Medycyny Doświadczalnej Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”
prof. dr hab. med. Ewa Pronicka – Członek Komitetu Rozwoju Człowieka PAN, Członek SSIEM
prof. dr hab. med. Stanisław Radowicki – Konsultant Krajowy w Dziedzinie Położnictwa i Ginekologii
prof. dr hab. med. Józef Ryżko – kierownik Kliniki Gastroenterologii, Hepatologii i Immunologii Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”
prof. dr hab. med. Jerzy Socha – Przewodniczący Komisji Żywienia Dzieci i Młodzieży Komitetu Nauki o Żywieniu Człowieka PAN
prof. dr hab. med. Jerzy Szczapa – Prezes Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego
dr hab med. Halina Weker – kierownik Zakładu Żywienia Instytutu Matki i Dziecka
————————————————
Odpowiedni stan zaopatrzenia ustroju w witaminę D jest istotny nie tylko dla prawidłowego funkcjonowania układu szkieletowego, utrzymania homeostazy
wapniowo-fosforanowej, ale również dla działania wielu innych narządów i tkanek w naszym organizmie. W związku ze zmianą stylu życia obejmującą zmianę
nawyków żywieniowych, powszechne stosowanie filtrów UV oraz mniejszą aktywność na świeżym powietrzu, obserwuje się zwiększenie odsetka niedoborów witaminy
D zarówno w populacji wieku rozwojowego, jak i u dorosłych. Opierając się na wynikach najnowszych badań naukowych Zespół Ekspertów przedstawia polskie
zalecenia dotyczące profilaktycznej
podaży witaminy D u niemowląt, dzieci, młodzieży i dorosłych, w tym kobiet ciężarnych i karmiących piersią.
Niepokojący jest wysoki odsetek niedoborów witaminy D stwierdzany w różnych grupach wiekowych w polskiej populacji. Niedobory witaminy D przyczyniają się
nie tylko do rozwoju krzywicy, osteomalacji i osteoporozy, ale także mogą zwiększać ryzyko rozwoju wielu innych chorób, m.in.
cukrzycy typu 1, nowotworów (piersi, prostaty, jelita grubego), chorób autoimmunologicznych (stwardnienie rozsiane, reumatoidalne zapalenie stawów, układowy
toczeń rumieniowaty), sercowo naczyniowych oraz zespołu metabolicznego. Dlatego tak ważne jest właściwe zaopatrzenie organizmu w witaminę D, uwzględniające
jej wielokierunkowe działanie, z równoczesnym zapewnieniem bezpieczeństwa. Wskaźnikiem zaopatrzenia organizmu w witaminę D jest stężenie 25-hydroksywitaminy
D w surowicy (25-OHD). Optymalne stężenie u dzieci wynosi 20-60 ng/ml (50-150 nmol/l), a u osób dorosłych 30-80 ng/ml (75-200 nmol/l). Do prawidłowego
rozwoju i mineralizacji układu szkieletowego oraz zmniejszenia ryzyka chorób cywilizacyjnych niezbędna jest nie tylko odpowiednia
podaż witaminy D i wapnia (tab. 1), ale także przestrzeganie zasad aktywnego wypoczynku na świeżym powietrzu. Szczególnie ważna jest urozmaicona dieta,
zawierająca produkty bogate/wzbogacane w witaminę D i wapń, w tym ryby (tab. 2), mleko i przetwory
mleczne. Produkty żywnościowe odpowiadające pod względem zawartości wapnia (240 mg) jednej średniej szklance
mleka, to np. :
– jeden mały kubeczek jogurtu (150g),
– jedna szklanka kefiru, jedna szklanka maślanki,
– 35 dkg sera białego,
– 4-5 naleśników z serem,
– dwa małe „trójkąciki” serka topionego,
– dwa plasterki sera żółtego
W razie niewystarczającego spożycia witaminy D i wapnia z diety należy je uzupełnić stosując preparaty farmaceutyczne.
Regularna ekspozycja
na słońce stanowi istotne endogenne źródło witaminy D. Należy jednak zaznaczyć, że powszechne dziś stosowanie kremów z filtrami przeciwsłonecznymi może
zmnieszać wydajność syntezy skórnej pod wpływem promieniowania UVB nawet o 90%. W naszej strefie geograficznej synteza skórna następuje od kwietnia do
września, przy zapewnieniu minimum 15-minutowej ekspozycji na słońce 18% powierzchni ciała (odsłonięte przedramiona i częściowo nogi) w godzinach 1000-1500
bez stosowania filtrów ochronnych. Natomiast od października do marca synteza skórna witaminy D praktycznie nie następuje. Bardzo
ważne jest wyważenie korzyści wynikających z ekspozycji na słońce, które – przynajmniej w okresie letnim – zabezpiecza odpowiednie zaopatrzenia
organizmu w witaminę D, a ryzykiem wystąpienia raka skóry. Aktualnie u niemowląt poniżej 6 miesiąca
życia bezpośrednia ekspozycja na słońce nie jest zalecana.
ZALECENIA
1. Noworodki donoszone
• Wszystkie noworodki powinny mieć rozpoczętą suplementację witaminą D w dawce 400 IU/dobę począwszy od pierwszych dni życia.
2. Noworodki urodzone przedwcześnie
• Suplementację witaminą D w dawce 400-800 IU/dobę należy rozpocząć od pierwszych dni życia (jeżeli jest możliwe żywienie przez przewód pokarmowy)
i prowadzić do osiągnięcia wieku korygowanego (40 tygodni). Przy karmieniu mlekiem modyfikowanym lub pokarmem kobiecym ze wzmacniaczem pokarmu kobiecego
uwzględnić podaż witaminy D z diety.
• Po osiągnięciu wieku korygowanego (40 tygodni) dawkowanie witaminy D jak u niemowląt urodzonych o czasie (400 IU/dobę).
3. Niemowlęta urodzone o czasie
• Niemowlęta karmione piersią wymagają suplementacji witaminą D w dawce 400 IU/dobę*
• Niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym powinny otrzymywać 400 IU/dobę witaminy D (łącznie z diety i preparatów farmaceutycznych). Przy spożyciu
400 IU/dobę witaminy D z diety (tj. około 1000 ml mleka początkowego i około 700-800 ml mleka następnego) dodatkowa suplementacja witaminą D nie jest
wymagana.
•
Przy karmieniu mieszanym lekarz ustala dawkę indywidualnie obliczając zawartość witaminy D w podawanym mleku modyfikowanym. Podaż witaminy D z
pokarmu kobiecego nie musi być uwzględniana w obliczeniach ze względu na bardzo niskie stężenie (około 50 IU/l).
4. Dzieci od 1 do 18 roku życia
• Podaż witaminy D w żywności i/lub preparatach farmaceutycznych powinna wynosić 400 IU/dobę w okresie od października do marca, a także w miesiącach
letnich, jeżeli nie jest zapewniona wystarczająca synteza skórna witaminy D.
•
U dzieci z nadwagą/otyłością należy rozważyć zwiększenie dawki witaminy D do 800-1000 IU/dobę.
5. Dorośli
• Podaż witaminy D w żywności i/lub preparatach farmaceutycznych powinna wynosić 800-1000 IU/dobę w okresie od października do marca, a także
w miesiącach letnich, jeżeli nie jest zapewniona wystarczająca synteza skórna witaminy D.
• U osób po 65. roku życia ze względu na obniżoną syntezę skórną oraz udowodnione działanie przeciwzłamaniowe i przeciwupadkowe
zaleca się suplementację witaminą D w dawce 800-1000 IU/dobę przez cały rok.
6. Kobiety ciężarne i matki karmiące
• Bardzo ważne jest zapewnienie prawidłowych zasobów witaminy D przed planowaną ciążą.
•
Wyniki dotychczas przeprowadzonych badań wskazują, że suplementacja witaminą D w dotychczas zalecanej dawce 400 IU/dobę (odpowiada podaży z
preparatów wielowitaminowych) jest niewystarczająca do zbudowania odpowiednich zasobów witaminy D, zarówno u kobiety
ciężarnej/matki karmiącej, jak i jej potomstwa.
• Suplementację witaminą D w dawce 800-1000 IU/ dobę należy prowadzić od II trymestru ciąży, jeżeli nie jest zapewniona właściwa podaż z diety
i/lub synteza skórna.
•
Optymalnym postępowaniem w czasie ciąży i karmienia piersią byłoby indywidualne dobieranie dawki witaminy D tak, aby utrzymać stężenie
25-OHD >30 ng/ml. Istnieją bowiem doniesienia o konieczności stosowania wyższych dawek witaminy D >1000 IU/dobę.
7. Postępowanie w ciężkich niedoborach witaminy D
• W ciężkich niedoborach witaminy D (stężenie 25-OHD w surowicy < 10 ng/ml) zalecane jest stosowanie dawek leczniczych przez 3 miesiące:
– <1 miesiąca życia – 1000 IU/dobę,
– 2-12 miesiąc życia – 1000-3000 IU/dobę,
– u dzieci >12 miesiąca życia – 5000 IU/dobę,
– dorośli – do 7000 IU/dobę,
– w trakcie leczenia konieczne jest monitorowanie stężeń 25-OHD, fosfatazy alkalicznej, wapnia w surowicy oraz wydalania wapnia z moczem co 1-3 miesiące.
Podsumowanie zaleceń
przedstawiono na Ryc.1 TUTAJ >>
UWAGA
Zespół rekomendujący zwraca uwagę, że nie ma żadnych podstaw do zmiany zalecanego dawkowania witaminy D jedynie na podstawie wielkości ciemienia,
opóźnionego ząbkowania, opóźnionego pojawiania się jąder kostnienia głowy kości udowej, rozmiękania potylicy czy też nadmiernego pocenia się
dziecka!
W przypadku wątpliwości co do stanu zaopatrzenia w witaminę D, należy wykonać oznaczenia podstawowych parametrów gospodarki wapniowo-fosforanowej
oraz stężenia witaminy D (25-OHD). Podejrzewając krzywicę należy dodatkowo wykonać zdjęcie rentgenowskie nadgarstka. Stwierdzenie u niemowlęcia
(otrzymującego witaminę D w zalecanej dawce) rozmiękania potylicy nie upoważnia do rozpoznania niedoboru witaminy D. Rozmiękanie potylicy może wskazywać
na nadmiar fosforanów, a zdarza się również u zupełnie zdrowych, szybko rosnących niemowląt.
BIBLIOGRAFIA
______________________________________
* Hanna Myśliwiec, Michał Myśliwiec, "Rola witaminy D w ustroju" („Medycyna po Dyplomie” 2007)
* Luz Tavera-Mendoza, John White, "Słoneczna tarcza" („Świat Nauki” 2008)
* Zdzisław Sikorski, "Chemia żywności" (Wydawnictwa Naukowo-Techniczne - 2000)
* Krzysztof Abramek "Witaminy, minerały i suplementy" 2008
* Anna Dobrzańska I Zespół Ekspertów "Polskie zalecenia dotyczące profilaktyki niedoborów witaminy D - 2009"
|
Lion Kids Vitamin D
(W SKŁADZIE WITAMINA D)
BETA-KAROTEN, WITAMINY D, E, C, WITAMINY Z GRUPY B, A, ORAZ SKŁADNIKI MINERALNE: WAPŃ, FOSFOR, JOD, ŻELAZO, MAGNEZ, MIEDŹ, CYNK, MAGNEZ, POTAS, SELEN I CHROM.
Strong Bones Plus
(W SKŁADZIE WITAMINA D)
EGZEMA, GRZYBICA, KWASICA, OCZYSZCZANIE ORGANIZMU, UKŁAD KRĄŻENIA, CUKRZYCA, PODAGRA, STANY ZAPALNE, STARZENIE, NOWOTWORY, ANEMIA, BIAŁACZKA, WRZODY ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY, STRES.
New Life
(W SKŁADZIE WITAMINA D)
PREPARAT NATURALNY, DLA KOBIET PRZYGOTOWUJĄCYCH SIĘ DO CIĄŻY, DLA KOBIET W CIĄŻY, ORAZ DLA MATEK KARMIĄCYCH PIERSIĄ.
MenopausalFormula
(W SKŁADZIE WITAMINA D)
MENOPAUZA, NADCIŚNIENIE TĘTNICZE, UDERZENIA GORĄCA, NADMIERNE POCENIE SIĘ, CUKRZYCA.
D-drops liquid vitamin D
(W SKŁADZIE WITAMINA D)
SŁABE KOŚCI, ODPORNOŚĆ, CUKRZYCA, SM, NOWOTWORY.
Vital A
ODPORNOŚĆ, WIRUSY, INFEKCJE, ALERGIA, SZKORBUT, NADCIŚNIENIE.
Full Spectrum
PAMIĘĆ, KONCENTRACJA, PAZNOKCIE, WŁOSY, URODA, WZMOCNIENIE ORGANIZMU.
Senior Formula
OPRÓCZ WITAMIN I MINERAŁÓW ZNAJDUJĄ SIĘ ENZYMY, BIOFLAWONOIDY, GLUTATION, LUTEINA, EKSTRAKT Z NASION WINOROŚLI I MIŁORZĄB JAPOŃSKI (GINCO BILOBA)
|
